බොහෝ දෙනාගේ දින චර්යාවේ අනිවාර්ය අංගයක් බවට පත්ව ඇති ස්නානය කිරීම හෝ ඇඟ සේදීම පිළිබඳව විද්යාත්මක සහ සමාජීය වශයෙන් විවිධ මතවාද පවතී. විශේෂයෙන් නූතන සමාජය තුළ දිනපතා ස්නානය කිරීම පිරිසිදුකමේ සහ සෞඛ්ය සම්පන්න බවේ සංකේතයක් ලෙස සැලකේ.
එහෙත් ඕස්ට්රේලියානු සෞඛ්ය විශේෂඥයන් වන වෛද්ය නෝමන් ස්වන් සහ ටීගන් ටේලර් අතර පැවති සාකච්ඡාවකට අනුව, අප දිනපතා ස්නානය කිරීම සැබවින්ම අත්යවශ්යද යන්න පිළිබඳව නැවත සිතා බැලිය යුතු කරුණු රැසක් අනාවරණය වේ. මෙහිදී මතු වූ ප්රධාන කරුණක් නම්, ස්නානය කිරීම බොහෝ විට සෞඛ්යමය අවශ්යතාවයකට වඩා සමාජීය සහ සංස්කෘතික අවශ්යතාවයක් මත සිදුවන්නක් බවයි.ඉන්ග්රිඩ් නම් කාන්තාවක් විසින් යොමු කරන ලද පැවරුමකට අනුව, ඇය ශීත කාලයේදී දිනපතා ස්නානය නොකරන අතර, පිරිසිදු යට ඇඳුම් සහ පිට ඇඳුම් භාවිතා කිරීම මගින් සෞඛ්ය සම්පන්නව සිටින බව ප්රකාශ කර තිබේ. මෙය පදනම් කරගෙන සිදු කළ විග්රහයේදී හෙළි වූයේ ශරීරය සේදීම යනු හුදෙක් විෂබීජ ඉවත් කිරීමම නොව, සමාජය ඉදිරියේ ප්රසන්නව සිටීමට සහ ශරීරයෙන් දුගඳක් හැමීම වැළැක්වීමට දරන උත්සාහයක් බවයි.
මානව ඉතිහාසය දෙස බැලීමේදී පෙනී යන්නේ නූතන මිනිසා තරම් නිතර ශරීරය සේදූ පිරිසක් ඉතිහාසයේ නොවූ බවයි. අතීතයේදී ජලය සීමිත සම්පතක් වූ අතර, පිරිසිදු ජලය නොමැති කම නිසා ස්නානය කිරීම සෞඛ්ය අවදානමක් ලෙසද සමහර අවස්ථාවල සැලකුණි. බොහෝ පැරණි සංස්කෘතීන් තුළ සම්පූර්ණ ශරීරයම ජලයේ ගිල්වා ස්නානය කිරීම (full body immersion) ඉතා කලාතුරකින් සිදුවූවකි. ඒ වෙනුවට ඔවුන් සිදු කළේ තෙත රෙදි කඩකින් ශරීරය පිස දමමින් අත්, පා සහ මුහුණ පිරිසිදු කර ගැනීමයි. රෝම අධිරාජ්යය වැනි ශිෂ්ටාචාරවල පොදු ස්නානය කිරීමේ ස්ථාන (Baths) පැවතියද ඒවා හුදෙක් පිරිසිදු වීමට වඩා සමාජීය හමුවීම් සහ ව්යාපාරික කටයුතු සඳහා යොදාගත් ස්ථාන විය. මීට අමතරව ආගමික බලපෑම්ද ස්නානය කෙරෙහි බලපා ඇත. ඇතැම් ආගමික කණ්ඩායම්, විශේෂයෙන් කන්යා සොහොයුරියන් වැනි පිරිස්, සම්පූර්ණ ශරීරයම නිරාවරණය කර ස්නානය කිරීම දුරාචාරයක් ලෙස සැලකූ අවස්ථාද ඉතිහාසයේ වාර්තා වේ. දිනපතා සබන් ගා ස්නානය කිරීමේ පුරුද්ද 20 වන සියවසේදී කාර්යාල ආශ්රිත රැකියා බහුල වීමත්, සබන් සහ සුවඳ විලවුන් අලෙවි කිරීමේ වාණිජ අරමුණුත් සමඟ ප්රචලිත වූවක් බව මෙම සාකච්ඡාවේදී අවධාරණය කෙරුණි.
චර්ම රෝග විශේෂඥයන්ගේ මතය වන්නේ දිනපතා සබන් යොදා ස්නානය කිරීම සමේ ස්වභාවික පැවැත්මට හානි කළ හැකි බවයි. සබන් ක්රියා කරන්නේ හරියටම තෙල් සහිත තාච්චියක් සේදීමට යොදා ගන්නා ඩිටර්ජන්ට් (detergent) වලට සමාන ආකාරයටය. අපගේ සම මතුපිට ස්වභාවික තෙල් තට්ටුවක් සහ හිතකර බැක්ටීරියා (microbiome) අඩංගු වේ. නිතර සබන් ගා සේදීම මගින් මෙම ආරක්ෂිත තෙල් තට්ටුව ඉවත් වී යන අතර, එමගින් සම වියළී යාම, දද ඇතිවීම සහ කැසීම වැනි තත්ත්වයන් ඇති විය හැක. සම වියළී ඉරිතැලූ විට එම ස්ථාන හරහා ශරීරයට අහිතකර බැක්ටීරියා ඇතුළු වීමේ අවදානමක්ද පවතී. විශේෂයෙන් ශරීරයට හිතකර ක්ෂුද්ර ජීවීන් විනාශ වීම දීර්ඝකාලීන සෞඛ්ය ගැටලුවලට මග පෑදිය හැකිය. වෛද්යවරුන් පෙන්වා දෙන්නේ දද වැනි රෝග තත්ත්වයන් වලක්වා ගැනීම සඳහා සබන් වෙනුවට සෝබලීන් (sorbolene) වැනි ආදේශක පිරිසිදුකාරක (non-soap cleansers) භාවිතා කිරීම වඩාත් සුදුසු බවයි. එසේම අධික උණුසුම් හෝ දහඩිය දමන පරිසරයක ජීවත් නොවන අයෙකුට දිනපතා ස්නානය නොකිරීමෙන් විශාල සෞඛ්ය ගැටලුවක් ඇති නොවන බවද ඔවුහු පෙන්වා දෙති.
ලෝකයේ විවිධ රටවල ස්නානය කිරීමේ පුරුදු සැසඳීමේදී දේශගුණය ප්රධාන සාධකයක් වන බව පෙනී යයි. 'The Atlantic' සඟරාවේ පළවූ දත්තවලට අනුව බ්රසීලය වැනි උෂ්ණාධික රටවල මිනිසුන් සතියකට සාමාන්යයෙන් 12 වතාවක් පමණ ස්නානය කරන අතර, එක්සත් රාජධානිය, චීනය සහ ජපානය වැනි රටවල එය සතියකට 5 වතාවක් පමණ අගයක පවතී. මෙය හුදෙක් සංස්කෘතික කරුණක් පමණක් නොව පාරිසරික අවශ්යතාවයක් මත සිදුවන්නකි. උදාහරණයක් ලෙස වෛද්ය නෝමන් ස්වන් පවසන පරිදි ඔහු කුඩා කාලයේදී සතියකට ස්නානය කර ඇත්තේ දෙවරක් පමණි. නමුත් ඕස්ට්රේලියාව වැනි උණුසුම් රටක ජීවත් වන විට දිනපතා ස්නානය කිරීම අවශ්යතාවයක් බවට පත්වේ. කෙසේ වෙතත් ස්ටීව් ජොබ්ස් වැනි ප්රකට චරිත පවා ස්නානය කිරීම ඉතා අඩුවෙන් සිදු කළ බවත්, නිර්මාංශ ආහාර වේලක් ගැනීම නිසා ශරීරයෙන් දුගඳක් නොහමන බව ඔවුන් විශ්වාස කළ බවත් ප්රසිද්ධ කරුණකි. ශරීරයේ දුගඳ බොහෝ විට රඳා පවතින්නේ අපගේ සම මත නොව අප අඳින ඇඳුම් මතය. එබැවින් දිනපතා ඇඳුම් මාරු කිරීම සහ ඇඳුම් පිරිසිදුව තබා ගැනීම ස්නානය කිරීමටත් වඩා වැදගත් බව විශේෂඥ මතයයි.
ස්නානය කිරීමේ වාර ගණන අඩු කිරීම පරිසරයටද හිතකර බලපෑමක් ඇති කරයි. නිතර ස්නානය කිරීමේදී ජලය විශාල වශයෙන් අපතේ යනවා පමණක් නොව, ෂැම්පු සහ කන්ඩිෂනර් වැනි රසායනික ද්රව්ය ජල මූලාශ්රවලට එකතු වීම සිදුවේ. මීට අමතරව ප්ලාස්ටික් අංශු (microplastics) අඩංගු නිෂ්පාදන මගින් ජලජ පරිසර පද්ධතිවලට වන හානියද සුළුපටු නොවේ. එබැවින් පාරිසරික දෘෂ්ටි කෝණයෙන් බලන කල, දිනකට දෙවරක් ස්නානය කිරීමට වඩා දිනක් හැර දිනක් හෝ අවශ්යතාවය මත පමණක් ස්නානය කිරීම වඩාත් තිරසාර ක්රියාවක් ලෙස හැඳින්විය හැක. කෙසේ වෙතත්, මෙහිදී අමතක නොකළ යුතු ප්රධානතම සෞඛ්ය පුරුද්ද වන්නේ අත් සේදීමයි. වැසිකිළි යාමෙන් පසු සහ ආහාර ගැනීමට පෙර සබන් යොදා අත් සේදීම කිසිසේත්ම මග හැරිය නොයුතු බව වෛද්යවරු දැඩිව අවධාරණය කරති. මන්ද යත් රෝග බෝ කරන බොහෝ විෂබීජ ශරීරයට ඇතුළු වන්නේ අපිරිසිදු දෑත් මගිනි.
අවසාන වශයෙන්, සෞඛ්ය සම්පන්න දිවියක් සඳහා දිනපතාම සබන් ගා ස්නානය කිරීම අත්යවශ්ය නොවන බව පැහැදිලිය. සමේ ස්වභාවික ආරක්ෂාව රැක ගැනීම සඳහා මෘදු සේදුම්කාරක භාවිතා කිරීමත්, දේශගුණයට සහ තමන්ගේ ක්රියාකාරී මට්ටමට ගැලපෙන පරිදි ස්නානය කරන වාර ගණන තීරණය කිරීමත් වඩාත් සුදුසුය. සමාජීය වශයෙන් පිළිගැනීමක් ලැබීම සඳහා පිරිසිදුව සිටීම වැදගත් වුවද, එය උමතුවක් බවට පත් කර නොගත යුතුය. පිරිසිදු ඇඳුම් ඇඳීම, අත් සේදීම වැනි මූලික සෞඛ්ය පුරුදු අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම මගින් රෝගවලින් ආරක්ෂා වී සෞඛ්ය සම්පන්නව සිටීමට හැකියාව ලැබේ.
(ABC Science ඇසුරිනි)