කොවිඩ් නව ප්‍රභේ­දය අපිට බල­පාන්නේ කොහො­මද?

මේ දින­වල ලෝකයේ විවිධ රට­වල පැතිර යන කොවිඩ් රෝගය ශ්‍රී ලංකා­වට බල­පාන්නේ කොහොම ද? අලුත් කොවිඩ් රැල්ලේ භයා­න­ක­කම මොන­වගේ ද? පී. සී. ආර්. පරී­ක්ෂණ වැඩි කළ යුතු ද? සෞඛ්‍ය අංශ පව­සන්නේ මේ සම්බ­න්ධ­යෙන් අනිසි බියක් ඇති­කර ගත යුතු නොවන බවයි. එසේ­නම් ජන­තාව මේ සම්බ­න්ධ­යෙන් කට­යුතු කළ යුත්තේ කෙසේ ද? යන කරුණු සම්බ­න්ධ­යෙන් අප සමඟ අද­හස් දක්වා සිටියේ, ශ්‍රී ජය­ව­ර්ධ­න­පුර විශ්ව­වි­ද්‍යා­ලයේ අසා­ත්මි­කතා, ප්‍රති­ශ­ක්ති­වේද සහ සෛල ජෛව විද්‍යා අධ්‍ය­ය­නාං­ශයේ අධ්‍යක්ෂ මහා­චාර්ය චන්දිම ජීව­න්දර මහ­තායි.

මේ දින­වල ලෝකයේ විවිධ රට­වල පැතිර යන කොවිඩ් රෝගය ශ්‍රී ලංකා­වට බල­පාන්නේ කොහොම ද?

2025 මැයි අග වන­විට, ලෝක සෞඛ්‍ය සංවි­ධා­නය (WHO) නව COVID-19 ප්‍රභේ­ද­යක්, NB1.8.1 හඳු­නා­ගෙන තිබෙ­නවා. එය ගෝලීය වශ­යෙන් රෝගීන් වැඩි­වී­මට දායක වෙනවා. Omicron JN.1හි උප පෙළ­ප­තක් වන මෙම ප්‍රභේ­දය, එහි වැඩි වන ව්‍යාප්තිය සහ මහ­ජන සෞඛ්‍ය­යට ඇති විය හැකි බල­පෑම් හේතු­වෙන් “අධී­ක්ෂ­ණය යටතේ පව­තින ප්‍රභේ­ද­යක්” ලෙස නම් කර තිබෙ­නවා.

මේ ප්‍රභේ­දය පිළි­බඳ දළ විශ්ලේ­ෂ­ණ­යක් කළ­හොත්, NB1.8.1 ලෙසින් නම් කර ඇති මේ කොරෝනා ප්‍රෙභ්දය මුලින්ම හඳුනා ගැනුණේ 2025 ජන­වාරි මාස­යේදී ගෝලීය ව්‍යාප්තිය සලකා බැලු­වොත් NB1.8.1 රට­වල් 22ක ව්‍යාප්ත වී ඇති බව දැක­ගන්න පුළු­වන්. ලෝක­යේම කොවිඩ් ව්‍යාප්තිය පහත පරිදි සැල­කිය යුතු වැඩි­වී­මක් දක්නට ලැබෙ­නවා. බට­හිර පැසි­ෆික් කලා­පයේ අනු­ක්‍ර­මික රෝගී­න්ගෙන් 8.9% සිට 11.7% දක්වා වැඩි වී තිබෙ­නවා. අමෙ­රි­කාවේ 1.6% සිට 4.9% දක්වා වැඩි­වී­මක් පෙන්නුම් කර­නවා. යුරෝ­පයේ රෝග ව්‍යාප්තිය 1.0% සිට 6.0% දක්වා වැඩි වී තිබෙ­නවා.

ආසි­යා­වට මෙහි බල­පෑම ඇති වූවා සේම මේ වන­විට ශ්‍රී ලංකා­වට ද මෙහි බල­පෑම ඇති වී තිබෙ­නවා. අපට නිශ්චිත දත්ත නොමැති නමුත්, වර්ත­මාන ශ්වසන පත්‍රි­කාවේ රෝග ලක්ෂණ COVID 19 සහ ඉන්ෆ්ලු­වෙන්සා මඟින් දායක විය හැකි බව පෙන්නුම් කර­නවා. ඒ අනුව සිදු කරනු ලැබූ පී. සී. ආර්. පරී­ක්ෂණ මඟින් එය තහ­වුරු කර­ගෙන හඳු­නා­ගත් රෝගීන් වෙත ප්‍රති­කාර කරන බව සෞඛ්‍ය අංශ පෙන්වා දෙනවා.

අලුත් කොවිඩ් රැල්ලේ භයා­න­ක­කම පෙර සේ නොවන බවයි සමා­ජයේ මතය වී තිබෙන්නේ. ඇත්ත­ටම එහි බල­පෑම කෙබඳු ද?

මේ ප්‍රභේ­දය මිනිස් සෛල ආසා­ද­නය කිරීමේ හැකි­යාව වැඩි­දි­යුණු කළ හැකි ස්පයික් ප්‍රෝටී­නයේ වෙන­ස්කම් (උදා: T22N, F59S, G184S, A435S, V445H, T478I) ඇතු­ළත්.

ලැබී ඇති වත්මන් දත්ත­ව­ලින් අපට පෙනී යනවා NB.1.8.1 පෙර ප්‍රභේද හා සස­ඳ­න­විට වඩාත් දරුණු රෝගා­බා­ධ­ව­ලට තුඩු දෙන තරම් භයා­නක තත්ත්ව­යක් නොවන බව. විශේ­ෂ­යෙන් එන්නත් කරන ලද පුද්ග­ල­යන්ට ආසා­ද­නය වීම අවම මට්ට­මක පව­ති­නවා.

නව ප්‍රභේ­දයේ රෝග ලක්ෂණ හා පෙර පැවති කොවිඩ් 19හි සමාන අස­මා­නතා මොනවා ද?

NB1.8.1 හා සම්බන්ධ රෝග ලක්ෂණ පෙර COVID-19 ක්‍රියා­ව­ලට පුළුල් ලෙස සමාන බවක් පෙන්නුම් කර­නවා. ඒ අනුව එහි රෝග ලක්ෂණ වන උගුරේ අමා­රුව, තෙහෙට්ටු ගතිය, උණ හා මෘදු කැස්ස ප්‍රධාන රෝග ලක්ෂණ ලෙස හඳු­නා­ගෙන තිබෙ­නවා. ඒ වගේම මාංස පේශි වේද­නාව හා නාසය සිර­වී­මෙන් ද මේ රෝගීන් පීඩා­වට පත්වන බව වෛද්‍ය­ව­රුන් පෙන්වා දෙනවා.

සැල­කිය යුතු ලෙස, කට­හඬ ගොරෝසු බව, උගුර බැරැ­න්ඩි­වීම, කට­හඬ වෙන­ස්වීම පෙර ප්‍රභේ­ද­ව­ලින් එය වෙන්කර හඳුනා ගන්නා පොදු රෝග ලක්ෂ­ණ­යක් ලෙස මතු වී තිබෙ­නවා. සම­හර අව­ස්ථා­වල ආමාශ ආන්ත්‍රික රෝග ලක්ෂණ ද වාර්තා වී ඇති බවයි වෛද්‍ය­ව­රුන් සඳ­හන් කරන්නේ.

නැවත එන්නත් ලබා­ගැ­නීමේ අව­ශ්‍ය­තා­වක් තිබෙ­නවා ද? නොඑ­සේ­නම් ලබා­ගත් එන්නත් නව ප්‍රභේ­ද­යට බල­පාන්නේ කෙසේ ද?

මේ වන­විට වෛද්‍ය පර්යේ­ෂණ ආය­තන මඟින් සිදු කරනු ලැබූ පර්යේ­ෂ­ණ­ව­ලදී නව ප්‍රභේ­දය සහිත කොවිඩ් රෝගීන් හඳු­නා­ගැ­නී­මක් සිදු කර තිබෙ­නවා.

ශ්‍රී ලංකාවේ දැනට මේ නව ප්‍රභේ­දයේ ආසා­දි­ත­යන් සිටින බවයි ඉන් අද­හස් වෙන්නේ. මේ සම්බ­න්ධ­යෙන් ප්‍රමා­ණ­වත් පරී­ක්ෂණ තව­මත් සිදු කර නැහැ. එබැ­වින් එන්නත් කාර්ය­ක්ෂ­ම­තාව වැද­ගත්.

ප්‍රති­ශ­ක්තිය පවත්වා ගැනී­මේදී විශේ­ෂ­යෙන් ඉහළ අව­දා­නම් කණ්ඩා­යම් සඳහා, COVID-19 එන්නත් සමඟ යාව­ත්කා­ලී­නව සිටීම සෞඛ්‍ය බල­ධා­රීන් නිර්දේශ කර­නවා.

පෙර කොවිඩ් වැලඳී ඇත්නම් හෝ වෙනත් සැල­කිය යුතු රෝග­ව­ලින් පෙළෙන පුද්ග­ල­යන් සැල­කි­ලි­මත් විය යුතු ආකා­රය කෙබඳු ද?

NB1.8.1 පෙර ආසා­දන හෝ එන්න­ත්ව­ලින් ප්‍රති­ශ­ක්තිය අර්ධ වශ­යෙන් මඟ­හ­රන්න හැකි­යාව තිබෙ­නවා. ඒ වගේම සැල­කිය යුතු රෝග­ව­ලින් පෙළෙන පුද්ග­ල­යන් වෛද්‍ය නිර්දේශ මත එන්නත් ලබා­ගැ­නී­මෙන් කොරෝනා වැනි දරුණු රෝග­ව­ලට එරෙ­හිව ආර­ක්ෂාව ලබා දෙන බවත් පෙන්වා දෙන්න ඕනෑ.

වැඩි­හි­ටි­යන් හෝ නිද­න්ගත රෝග ඇති අය වැනි අධි අව­දා­නම් සහිත පුද්ග­ල­යන්ට පැක්ස්ලො­විඩ් වැනි මුල් ප්‍රති­ව­යි­රස් ප්‍රති­කාර අවශ්‍ය වෙන්න පුළු­වන්.

දරුණු අව­ස්ථා­ව­ලදී රෝහල් සත්කාර, ඔක්සි­ජන් සහ ස්ටෙරො­යිඩ් හෝ ප්‍රති­ව­යි­රස් වැනි ඖෂධ ද අවශ්‍ය වෙන්න පුළු­වන්. එවැනි පුද්ග­ල­යන් මේ සම්බ­න්ධ­යෙන් අව­ධා­න­යෙන් සිටිය යුතුයි. ඒ වගේම එවැනි අය වෛද්‍ය උප­දෙස් අනුව කට­යුතු කළ යුතු වෙනවා.

බැක්ටී­රියා ආසා­ද­න­යක් නොමැති නම් ප්‍රති­ජී­වක ප්‍රයෝ­ජ­න­වත් නොවේ.

පී. සී. ආර්. පරී­ක්ෂණ වැඩි කළ යුතු බවට සෞඛ්‍ය අංශ මඟින් නිවේ­ද­නය කර තිබෙ­නවා. ජන­තාව මෙයට අනු­ගත විය යුත්තේ කෙසේ ද?

රෝග විනි­ශ්චය සහ පරී­ක්ෂණ සම්බ­න්ධ­යෙන් අව­ධා­නය යොමු කළොත් සම්මත PCR සහ වේග­වත් ප්‍රති­දේ­හ­ජ­නක පරී­ක්ෂණ NB1.8.1 හඳුනා ගැනී­මේදී වඩාත් ඵල­දායී වෙනවා. ව්‍යාප්තිය වළක්වා ගැනී­මට එය වඩා හොඳ පිය­ව­රක් ලෙස පෙන්වා දෙන්න පුළු­වන්.

කෙසේ වෙතත් අනෙ­කුත් ප්‍රභේද සමඟ මෙන්, වේග­වත් පරී­ක්ෂ­ණ­වල යෙදෙන්න තරම් කල­බ­ල­කාරී වාතා­ව­ර­ණ­යක් තවම උද්ගත වී නැහැ.

නව කොරෝනා ප්‍රභේ­දයේ රෝග ලක්ෂණ ආර­ම්භ­යට සාපේ­ක්ෂව පරී­ක්ෂ­ණයේ කාලය අනුව වෙනස් වෙන්න පුළු­වන්.

කොව්ඩ් ආසා­දිත බව හඳු­නා­ගැ­නීම හා එය වළක්වා ගැනී­මට අනු­ග­ම­නය කළ යුතු පිය­වර මොනවා ද?

කොවිඩ් වැළැ­ක්වීමේ පිය­වර කිහි­ප­යක් පෙන්වා දෙන්න පුළු­වන්. NB1.8.1 සහ අනෙ­කුත් ප්‍රභේද පැති­රීම අවම කිරී­මට සනී­පා­ර­ක්ෂක පිළි­වෙත් අනු­ග­ම­නය කළ යුතුයි.

ජනා­කීර්ණ හෝ සංවෘත ස්ථාන­වල (විශේ­ෂ­යෙන් වැඩි­හි­ටි­යන් හෝ දිය­වැ­ඩි­යාව, වකු­ගඩු හා හෘද රෝග, පිළිකා වැනි අව­දා­න­මට ලක්විය හැකි) ගැව­සී­මේදී ඔබ අස­නීප නම් නිති­පතා දෑත් සේදීම කළ යුතුයි.

විෂ­බී­ජ­නා­ශක සේදුම් දියර භාවි­තය වැද­ගත්. එසේම පොදු ස්ථාන­වල ගැව­සී­මේදී මුහුණු ආව­රණ පැල­ඳීම දිග­ටම කර­ගෙන යන්න.

ශ්‍රී ලාංකි­ක­යන්ගේ ප්‍රති­ශ­ක්තී­ක­ර­ණය ඉහළ මට්ට­මක පැව­තීම හේතු­වෙන් කොරෝනා වැල­ඳීමේ හැකි­යාව අඩු වනවා නේද?

සාමා­න්‍ය­යෙන් යම්කිසි පුද්ග­ල­ය­කුට අස­නීප හැදු­ණාම ලැබෙන ප්‍රති­ශ­ක්තිය හා එන්න­ත්ව­ලින් ලැබෙන ප්‍රති­ශ­ක්තිය යන දෙකම බොහෝ­ම­යක් ශ්‍රී ලාංකි­ක­යන්ට තිබෙ­නවා. එය හඳු­න්වන්නේ දෙමු­හුන් ප්‍රති­ශ­ක්තිය කියලා. එම නිසා අපගේ ප්‍රති­ශ­ක්ති­ක­රණ පද්ධ­තිය කොවි­ඩ්ව­ලට මුහු­ණ­දී­මට බොහෝ ශක්තිය තිබෙන නිසා අපි ඒ තරම් බිය විය යුතු නැහැ.

ඒ වුණත් අප පෙර කී ලෙස අව­දා­නම් සහිත කණ්ඩා­යම් වැඩි­හි­ටි­යන්, ගැබිනි මවු­ව­රුන්, කුඩා දරු­වන්, අව­දා­නම් සහිත රෝගී තත්ත්වයේ පසු­වන පිරිස් මෙයින් පරි­ස්සම් වෙන්න ඕනෑ.

මොකද ඒ අයගේ ප්‍රති­ශ­ක්ති­ක­රණ පද්ධ­ති­යේම තිබෙන දුර්වල තත්ත්වය නිසා කොරෝනා ආසා­ද­නය වුව­හොත් අමාරු වෙන්න ඉඩ ති‍ෙය­නවා. අනෙක් අයට ප්‍රති­ශ­ක්ති­ක­ර­ණය හොඳ මට්ට­මක තිබෙන නිසා අන­වශ්‍ය ලෙස බිය වීමට අවශ්‍ය නැහැ.

සෞඛ්‍ය අංශ පව­සන්නේ මේ සම්බ­න්ධ­යෙන් අනිසි බියක් ඇති­කර ගත යුතු නොවන බවයි. එසේ නම් ජන­තාව මේ සම්බ­න්ධ­යෙන් කට­යුතු කළ යුත්තේ කෙසේ ද?

සෑම විටම සෞඛ්‍ය අමා­ත්‍යාං­ශයේ මාර්ගෝ­ප­දේශ අනු­ග­ම­නය කරන්න. නිර­න්ත­ර­යෙන් දැනු­ම්වත්ව සිටින්න.

NB.1.8.1 මතු­වීම කැපී­පෙ­නෙන දෙයක් වුව ද, දැනට අන­තුරු ඇඟ­වී­මට හේතු­වක් නැහැ. COVID-19 ප්‍රභේ­ද­වල බල­පෑම කළ­ම­නා­ක­ර­ණය කිරී­මේදී අඛණ්ඩ සුප­රී­ක්ෂා­කා­රී­ත්වය වැද­ගත්.

මහ­ජන සෞඛ්‍ය මාර්ගෝ­ප­දේශ පිළි­පැ­දීම සහ එන්නත් කිරීම ප්‍රධාන උපා­ය­මාර්ග ලෙස පව­ති­නවා. රෝගී තත්ත්ව­යන් පව­තිද්දී වෛද්‍ය උප­දෙස් අනු­ග­ම­නය කිරීම වැද­ගත්.

COVID-19 සහිත බොහෝ දෙන­කුට මෘදු රෝග ලක්ෂණ ඇති කර­ව­නවා. උණ හෝ ශරීර වේද­නාව සඳහා විවේ­කය අව­ශ්‍යයි. පැර­සි­ට­මෝල් ලබා­ගැ­නීම හා නි‍ෙව­සේදී විවේකී සුවය ලබා­ගැ­නීම වැද­ගත් වෙනවා.

රෝග ලක්ෂණ නරක අතට හැරේ­නම්, විශේ­ෂ­යෙන් හුස්ම ගැනීමේ ගැටලු ඇත්නම් ඔවුන් වහාම වෛද්‍ය­ව­ර­යකු හමුවී ප්‍රති­කාර ලබා­ගත යුතුයි.

ප්‍රමිතා රන්දලී පබ­සරා
මහා­චාර්ය චන්දිම ජීව­න්දර
අධ්‍යක්ෂ - අසා­ත්මි­කතා, ප්‍රති­ශ­ක්ති­වේද සහ සෛල ජෛව විද්‍යා අධ්‍ය­ය­නාං­ශය, ශ්‍රී ජය­ව­ර්ධ­න­පුර විශ්ව­වි­ද්‍යා­ලය